W związku ze zbliżającymi się wyborami przedstawiam krótki słowniczek, z którego dowiesz się, czym są demokracja, sejm, senat oraz referendum i skąd te słowa wzięły się w języku polskim.
DEMOKRACJA
Definicja: Demokracja to:
1. «ustrój polityczny, w którym władzę sprawuje społeczeństwo poprzez swych przedstawicieli, też: państwo o takim ustroju»;
2. «forma organizacji życia społecznego, w której wszyscy uczestniczą w podejmowaniu decyzji i szanują prawa i wolność innych ludzi»;
3. «partia popierająca rządy i idee demokratyczne».
Etymologia: Pojęcie demokracji znane już było w starożytnej Grecji w V w p.n.e. Składa się z dwóch części: demos – „lud” i kratia – „władza”, „rządy”. Demokracja oznacza więc „rządy ludu”.
Synonimy: autonomia, liberalizm, niepodległość, niezależność, poszanowanie wolności, sprawiedliwość społeczna, suwerenność, wolność.
Antonimy: autokratyzm, dyktatura, dyskryminacja, totalitaryzm, tyrania, ucisk.
Przykład: W demokracji obywatele mają prawo do głosowania i wyrażania swoich opinii w sprawach publicznych.
SEJM
Definicja: Sejm to «izba niższa polskiego parlamentu, też: cały parlament».
Etymologia: Słowo sejm jest wyrazem rodzimym, nie zostało zapożyczone z innych języków. Termin pochodzi od prasłowiańskiego czasownika jęti – „wziąć”, a raczej od jego pochodnej formy sjać się – „zgromadzić się, zebrać się”. Stąd też pierwotną formą w mianowniku były formy sjem i sjemy. Natomiast w pozostałych przypadkach deklinacja była zbliżona do tej obowiązującej dzisiaj (dopełniacz – sejma, celownik – sejmu), co doprowadziło do przekształcenia formy mianownikowej sjem w „sejm”.
Znaczenie w innych językach słowiańskich: j. czeski: sněm – sejm, j. rosyjski: sojm/somn – zgromadzenie, zebranie wiejskie, j. serbski: sájam – targ, odpust.
Małą czy dużą literą? Wyraz sejm zapiszemy dużą literą, gdy wchodzi w skład oficjalnych nazw, np. Sejm Czteroletni, Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, ale małą, gdy używamy go jako wyrazu pospolitego, np. sejm elekcyjny, sejm ustawodawczy (było wiele takich sejmów).
Przykłady:
W sejmie trwała burzliwa debata nad nowym projektem ustawy dotyczącej reformy systemu edukacji.
Budynek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej znajduje się w Warszawie, na ul. Wiejskiej.
SENAT
Definicja: Senat to «izba wyższa w parlamentach dwuizbowych».
Etymologia: Wyraz ma swoje korzenie w języku łacińskim. Pochodzi od słowa senatus, które oznaczało radę starszych lub starszyzny (łac. senex – starzec).
Przykład: W senacie odbyło się ważne głosowanie nad propozycją zmiany prawa podatkowego.
REFERENDUM
Definicja: Referendum to «głosowanie w określonej sprawie, w którym biorą udział wszyscy obywatele mający czynne prawo wyborcze».
Etymologia: Słowo referendum pochodzi od łacińskiego czasownika referre – „odnosić, informować”. Forma rzeczownikowa „referendum” oznacza dosłownie „to, z czym należy się odwołać (do narodu)”. Jest to więc narzędzie, które „odnosi” czy „odwołuje” decyzje polityczne z powrotem do woli ludności, umożliwiając im wyrażenie swojego zdania w istotnych kwestiach.
Ciekawostka: Słowo referendum odmienia się tylko w liczbie mnogiej, w liczbie pojedycznej w każdym przypadku przyjmuje formę referendum.
Synonimy: głosowanie, plebiscyt, wybory.
Przykład: W 2003 roku przeprowadzono referendum w sprawie wejścia Polski do Unii Europejskiej.
Źródła: Dobrysłownik.pl, Słownik Języka Polskiego PWN, WSJP.
A na koniec kilka słów o tym, dlaczego warto w niedzielę oddać swój głos.
- Udział w wyborach jest jednym z fundamentalnych praw i obowiązków każdego obywatela.
- Wybory mają ogromy wpływ na nasze codziennie życie. To moment, w którym możemy wybrać tych, którzy będą zarządzali naszym państwem, a tym samym – kształtowali naszą przyszłość. Politycy podejmują decyzje dotyczące edukacji, opieki zdrowotnej, gospodarki, środowiska i wielu innych kluczowych kwestii.
- Demokratyczne wybory dają nam możliwość wybierania przedstawicieli, którzy najlepiej odzwierciedlają nasze przekonania i wartości. Warto zagłosować nie na partię, a po prostu na człowieka.
- Pokaż, że dbasz o losy swojego kraju i jesteś gotów działać na jego rzecz. Może dzięki temu nakłonisz innych do udziału w wyborach i zwiększysz szansę na lepsze jutro.
- Wielu ludzi na całym świecie walczyło o prawo do głosowania, a niektórzy walczą nadal. Pójście na wybory to wyrażenie szacunku wobec nich.
W skrócie: Twój głos ma znaczenie, a uczestnictwo w demokratycznym procesie wyborczym to nie tylko prawo, ale także obowiązek obywatelski. Wybory pozwalają nam wspólnie kształtować przyszłość naszą i naszego kraju oraz budować lepsze społeczeństwo.
Idź na wybory, miej wpływ na przyszłość swoją i swoich bliskich!
Polish