Przed Tobą pierwsza partia dziesięciu często popełnianych błędów językowych różnego typu. Ale za nim do nich przejdziemy, wyjaśnijmy sobie, czym jest błąd językowy.
CZYM JEST BŁĄD JĘZYKOWY?
Według SJP PWN błąd językowy to NIEŚWIADOME odstępstwo od normy językowej.
Warto zwrócić uwagę na słowo klucz – NIEŚWIADOME. Błędy językowe możemy stosować z pełną świadomością i wtedy NIE są one błędami. Mogą być elementem gry słownej (np. jestę redaktorę), odzwierciedlać status społeczny bohatera (inaczej będzie wysławiał się bohater, który jest politykiem, a inaczej – kibicem piłki nożnej) lub jego wiek (błędy u dzieci są naturalne, ponieważ dopiero stają się użytkownikami języka), a w poezji służyć jako środek stylistyczny (np. liczne powtórzenia).
Natomiast my zajmiemy się dzisiaj właśnie tymi nieświadomymi błędami. Warto je poznać, a tym samym – zwiększyć swoją świadomość językową. Kolejność przypadkowa.
Błąd nr 1: Dedykowany czy przeznaczony?
Przykład:
Przygotowaliśmy ofertę PRZEZNACZONĄ specjalnie dla Ciebie!
Wyjaśnienie:
Dedykować to poświęcić komuś utwór literacki, muzyczny lub dzieło sztuki, umieszczając w nim lub na nim dedykację. Oznacza to, że dedykowany może być wiersz lub dedykowana może być piosenka. Natomiast krem jest przeznaczony do każdego rodzaju skóry, a telefon jest przeznaczony dla osób starszych.
Ciekawostka:
Dedykowany w znaczeniu przeznaczony to kalka z języka angielskiego od wyrażenia dedicated to.
Błąd nr 2: W każdym bądź razie czy w każdym razie?
Przykład:
W KAŻDYM RAZIE / BĄDŹ CO BĄDŹ nie wybieram się na ten koncert.
Wyjaśnienie: Fraza w każdym bądź razie to przykład kontaminacji, czyli połączenia dwóch różnych poprawnych zwrotów (w tym przypadku: w każdym razie oraz bądź co bądź) w jeden niepoprawny.
Błąd nr 3: Ciężki orzech do zgryzienia czy twardy orzech do zgryzienia?
Przykład:
Jury miało TWARDY orzech do zgryzienia. Wszystkie prace trzymały bardzo wysoki poziom.
Wyjaśnienie:
Najwłaściwsza forma frazeologizmu to twardy orzech do zgryzienia.
Dopuszczalna jest również wersja trudny orzech do zgryzienia.
Niepoprawne i klasyfikowane jako błędy frazeologiczne są połączenia: ciężki orzech do zgryzienia czy nie lada orzech do zgryzienia.
Jak to zapamiętać?
Orzech ma twardą łupinkę, więc jest to TWARDY orzech.
Błąd nr 4: W dniu dzisiejszym czy dzisiaj?
Przykład:
WCZORAJ byłam na dyskotece. DZISIAJ idę do kina. JUTRO wybieram się na koncert.
Wyjaśnienie:
Słowo dzisiaj samo w sobie precyzuje, że mówimy o dniu. Dodanie do niego słowa dzisiejszy tworzy pleonazm (potocznie „masło maślane”), czyli wyrażenie, w którym jedna część wypowiedzi zawiera treść występującą także w drugiej.
Ciekawostka:
Wyrażenie w dniu dzisiejszym można spotkać w tekstach urzędowych, które obfitują w tego typu wielowyrazowe połączenia. Inne przykłady to: uiścić opłatę, dokonać podziału, na terenie miasta Warszawa, w miesiącu maju, zamiast: opłacić, podzielić, w Warszawie, w maju. Językoznawcy uważają je za zło konieczne tekstów urzędowych, jednak w wypowiedziach o innym charakterze są zdecydowanie niewskazane.
Co ciekawe, pracownicy urzędów coraz częściej podczas redagowania pism kierują się zasadami prostego języka, tak żeby były one zrozumiałe dla każdego, czyli m.in. nie tworzą takich pleonastycznych, niepotrzebnie rozbudowanych konstrukcji.
Błąd nr 5: Tylko i wyłącznie czy tylko?
Przykład:
Dzisiaj zamierzam umyć TYLKO/WYŁĄCZNIE piekarnik, lodówkę już jutro.
Wyjaśnienie:
Wyrażenie tylko i wyłącznie jest przykładem tautologii, czyli konstrukcji wyrazowej, w której poszczególne wyrazy mają to samo znaczenie.
Ciekawostka:
Omawiane wyrażenie jest błędne tylko w normie wzorcowej, natomiast w uzusie (czyli w codziennym języku) – nie.
Poprawność nie zawsze idzie w parze z przyzwyczajeniami użytkowników języka 🙂 Dla mnie osobiście wyrażenie tylko i wyłącznie jest również poprawne, gdy używamy go świadomie w celu wzmocnienia przekazu (np. Upiekę na święta tylko i wyłącznie ciasto drożdżowe, nic więcej!).
Błąd nr 6: Z wielkiej litery czy wielką literą?
Przykład:
Nazwy własne zapisujemy zawsze WIELKĄ / DUŻĄ / MAŁĄ LITERĄ.
Wyjaśnienie:
Konstrukcja z wielkiej / dużej / małej litery jest uważana za zbyteczny rusycyzm.
Ciekawostka: Możemy powiedzieć zarówno wielką literą, jak i dużą – obie wersje są równie poprawne.
Błąd nr 7: Wydaje się być najlepszym czy wydaje się najlepszy?
Przykład:
Ten model piekarnika WYDAJE SIĘ najlepszy.
Wyjaśnienie: Konstrukcja wydaje się + przymiotnik nie potrzebuje rozszerzenia w postaci czasownika być.
Ciekawostka:
W połączeniach z przysłówkami i wyrażeniami równoważnymi przysłówkom musimy zachować w konstrukcji czasownik być, np. wydaje się być w pobliżu / niedaleko / w domu.
Błąd nr 8: Cofać się do tyłu czy cofać?
Przykład:
Kierowca ciężarówki wjechał w ślepą uliczkę i nie mógł WYCOFAĆ.
Wyjaśnienie:
Fraza cofać się do tyłu to również przykład pleonazmu. Nie możemy przecież cofać się do przodu, w bok lub do góry.
Błąd nr 9: Średniozaawansowany czy średnio zaawansowany?
Przykład:
Mój poziom języka angielskiego oceniam na ŚREDNIO ZAAWANSOWANY.
Wyjaśnienie:
Przysłówek średnio z przymiotnikami zapisujemy oddzielnie. Inne przykłady to: średnio trwały, średnio ładny, średnio dostępny.
Uwaga!
Przysłówek ten może być zapisany łącznie z przymiotnikiem, wtedy gdy dane wyrażenie opisuje trwałą cechę opisywanego obiektu, np.: średniozmineralizowana woda, średnioziarnista kawa.
Protip:
Sprawdź swoje CV! 🙂
Błąd nr 10: Półtora godziny/półtorej roku czy półtorej godziny/półtora roku?
Przykład:
Do ciasta należy dodać PÓŁTOREJ cytryny.
Na wizytę u lekarza muszę czekać PÓŁTORA roku.
Wyjaśnienie:
Oba liczebniki – półtorej i półtora – są poprawne, ale ich użycie zależy od rodzaju rzeczownika. Półtora łączy się z rzeczownikami rodzaju męskiego i nijakiego (półtora roku, półtora kilograma, półtora jabłka), a półtorej – żeńskiego (półtorej cytryny, półtorej godziny, półtorej szklanki).
Zaskoczyłam Cię czymś? Daj znać w komentarzu! 🙂
Jeśli chcesz, żebym to ja zaopiekowała się Twoim tekstem, napisz do mnie!
Więcej ciekawostek językowych znajdziesz na moim Instgramie @drobnakorekta.
A jeśli interesują Cię również zagadnienia związane z korektą tekstów, przeczytaj poniższe artykuły: czym się różni redakcja od korekty i dlaczego korekta tekstów jest potrzebna.
Polish